چالش های گسترش سازمان همکاری شانگهای به قفقاز و خاورمیانه
گسترش افقی و عمودی بیش از حد سازمان همکاری شانگهای حتی تأثیر منفی بر نقش این سازمان در ترتیبات امنیتی آسیای مرکزی گذاشته است.
سازمان همکاری شانگهای (SCO) از زمان تأسیس خود در سال ۲۰۰۱، چندین تحول افقی (گسترش اعضا) و عمودی (وظایف و فعالیت) را تجربه کرده است. پس از دو دهه، سازمان همکاری شانگهای دارای “۹ عضو اصلی” با حق رای است: روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند، پاکستان و ایران. در طی یک اجلاس مجازی به میزبانی هند برای سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای در تاریخ ۴ ژوئیه ۲۰۲۳، ایران به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای درآمد که آخرین مرحله مهم توسعه افقی این سازمان است.
سازمان همکاری شانگهای دارای «سه عضو ناظر بدون حق رأی» است: مغولستان، بلاروس و افغانستان.
افغانستان پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ “وضعیت ناظر نامشخص” در سازمان همکاری شانگهای را دارد. با توجه به عدم به رسمیت شناختن امارت اسلامی از سوی جامعه بین المللی (شامل اعضای سازمان همکاری شانگهای)، نمایندگان طالبان از آگوست ۲۰۲۱ به جلسات مختلف این سازمان دعوت نشدهاند. و باید دید این وضعیت در آینده چگونه پیش خواهد رفت.
همچنین، بلاروس در اجلاس مجازی هند یادداشت تعهداتی را امضا کرد که به عضویت آن در این سازمان در سال ۲۰۲۴ منجر خواهد شد.
در مورد مغولستان که در سال ۲۰۰۴ به عنوان ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوست باید عنوان کرد که عضویت آن در آینده نزدیک بعید به نظر می رسد.
علاوه بر این، سازمان همکاری شانگهای دارای ۱۴ شریک گفت وگو شامل ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، قطر، بحرین، مصر، عربستان سعودی، کویت، میانمار، امارات متحده عربی (امارات متحده عربی)، سریلانکا، نپال، کامبوج و مالدیو است. به شریک گفتگوی سازمان همکاری شانگهای اجازه داده میشود تا به دعوت کشورهای عضو در رویدادهای تخصصی درون سازمانی شرکت کنند. بنابراین، در طول دو دهه گذشته، سازمان همکاری شانگهای به طور قابل توجهی از منطقه اولیه خود در آسیای مرکزی به مناطقی مانند قفقاز جنوبی، آسیای شرقی، شبه قاره هند و خاورمیانه گسترش یافته است. به همین دلیل، «امروز، سازمان همکاری شانگهای بزرگترین سازمان منطقه ای جهان است. مساحت کل کشورهای عضو آن بیش از ۳۴ میلیون کیلومتر مربع و بیش از ۶۰ درصد از قلمرو قاره اوراسیا است. کل جمعیت کشورهای سازمان همکاری شانگهای ۳٫۲ میلیارد نفر است که حدود نیمی از جمعیت جهان است.